romaversitas.org.mk

Наука и знаење

Џедај мајстор на социјалното влијание (Дениз Османи)

Во повеќегодишното работење со ученици и студенти увидов дека во нивните есеи имаат најголеми слабости во пишувањето на заклучоците. Слабостите се различни, од користењето на сврзувачките средства за заклучните реченици до логички грешки во начинот на размислување.

Уште повеќе што не знаат како да ги напишат нивните есеи да бидат важни за околината, а многу од нив ми ги имаат усно објаснето идеите кои можат да дадат значителен развој за општеството или да извршат некаков зачеток во решавање на проблемите. За жал во Македонија нема многу стручна литература за тоа како да се пишуваат есеите, само она што е дадено од искуственото знаење на професорите во формалното образование. Поради тие причини го пишувам ова мало упатство како да станете подобри есеисти во пишување на заклучоците, а со следни чекори понатаму ќе бидете и  подобри џедаи мајстори на социјалното влијание.

Потребно знаење за заклучните реченици

Заклучната независносложена реченица искажува дејства кои се надоврзуваат едно на друго и дејството од втората дел реченица претставува заклучок на претходното дејство. Сврзниците кои се користат се: значи, веројатно, сигурно, според тоа, следствено, ете зошто, затоа, и затоа и сл. Да не се заборави дека секогаш се пишуваат со запирка. Дадени се следниве примери:

Не можеа да зборуваат, сигурно мајка им седеше позади нив. Во киното е многу темно, веројатно штедат струја. Филмот уште не го пуштаат, повеќето се надвор, значи имаме време да излеземе.

Во секој параграф од главниот дел на есејот заклучокот треба да биде за идејата (воведната реченица) која се објаснува во главниот дел во параграфот. Во заклучокот не се воведуваат нови идеи, туку се сумираат идејата и објаснувањата. 

Истиот начин се употребува за пишување на завршниот дел на есејот со што се затвора есејот и се пишува заклучокот за тезата која е претставена во воведниот дел на есејот. Целта е да се повтори тезата со нејзина преформулација (истата мисла да се даде со различни зборови), да се сумираат аргументите (главните точки од телото на вашиот есеј) и да се остави на читателите конечен впечаток. Тоа е шанса да импресионирате и да им помогнете на читателите да видат зошто вашиот есеј треба да им е важен.

 

Верба во силата на логиката 

Еден параграф кој претставува аргумент се состои од тврдење (претпоставка), објаснување во кои се пренесуваат факти и крајната реченица која е заклучокот или последицата. Врската помеѓу сите елементи се воспоставува преку нивната релевантност (битни), конзистентност  (да се поврзани и постојани, цврсти), точност (фактите се вистинити) и дедуктивно валиден или индуктивно силен заклучок.

Заклучокот, а со тоа и аргументот е дедуктивно валиден кога е неможно сите две-три премиси (факти) да се точни, а заклучокот неточен. Следниот аргумент е дедуктивно валиден:

Има само две лица во просторијата.

Игор е леворак. 

Саше е леворак. 

Затоа сите лица во просторијата се леваци.    

 

Аргументот кој не е валиден се нарекува „невалиден“  како што е прикажан во следниот пример: 

Игор е леворак.                                                                  

Саше е леворак.                          

Сите се леваци.

 

Вториот аргумент е невалиден бидејќи не се сите луѓе или суштества леваци, туку само Игор и Саше. Оваа можност е условот за невалидност.   

Индуктивно силен аргумент е дедуктивно невалиден кога се сомневаме во заклучокот, но не можеме да кажеме дека е погрешен, ниту целосно точен. Следат искази од истражување на Рид за пациенти со жолта треска кои биле каснати од комарец:

Точен факт: Поединци погодени од жолта треска имаат неодамнешни каснувања од комарец.

Точен факт: Поединци кои не се погодени со жолта треска, имаат тенденција да работат во области кои не се населени од комарци.

Точен факт: Повеќето лица волонтери каснати од комарци кои каснале пациенти со последица на жолта треска наскоро се здобиле со жолта треска.

Заклучок: Комарците пренесуваат жолта треска.

Набљудувањата на Рид го направиле неговиот заклучок можен, но не и сигурен. Механизмот на пренесување можеби се покажа како воздушна бактерија која преживува само под услови што исто така поттикнуваат голема густина на комарците. Можеше да биде случајно што волонтерите се здобија со жолта треска веднаш по каснувањето од комарците. Значи, можеме да кажеме на овој аргумент дека тој е индуктивно силен, но дедуктивно невалиден. Меѓутоа, ако е неточен заклучокот, не е дедуктивно валиден ни индуктивно силен. 

Претставена е табела на вистинитост за логичка конјукција и логичка импликација кои јасно покажуваат како да се даде заклучок во однос на точноста на исказите (фактите). За логичката конјукција (p ∧ q) заклучокот се прифаќа за вистинит (Т) само ако двата исказа се точни, а останатите ако се погрешни макар еден исказ се смета за невистинит, тогаш и заклучокот ќе биде неточен. Тоа се забележа и во примерите за дедуктивен валиден заклучок. 

Меѓутоа во логичката импликација (p→ q, ако p тогаш q) само ако првиот исказ е вистинит, а вториот исказ е невистинит тогаш и самиот заклучок е невистинит. Ова е пример на вистинит исказ со реалниот услов кој се исполнил: „Ако Исмаил ја добил работата, тогаш тој аплицирал за неа“. Тука може да се користи и нереалниот услов „Ако Исмаил ќе ја добиеше работата, тогаш ќе аплицираше за неа“ бидејќи двата искази се неточни, не се случиле, а пак заклучокот е вистинит. Но не смее да се користи можниот услов „Ако Исмаил ја добил работата, можеби аплицирал за неа“, зашто заклучокот се доведува под прашање дали условот ќе се исполни или исполнил, така што заклучокот може да е невистинит. 

 

Техники на социјално влијание

Добра техника на убедување е ако вашите аргументи се засноваат врз принципот на авторитет. Луѓето или читателите во случајов се потпираат на оние со супериорно знаење или мудрост за раководење. Така што кога пишувате за одредена тема, потребно е да дознаете што повеќе информации, прво да ги научите и разберете самите, па потоа да пишувате. Треба и да се повикате на други авторитети, но да внимавате тие да се автентични, релевантни, прецизни и да не се пристрасни за темата. 

Следна техника е да се допре до стравот од загуба. Како пример може да се даде идејата во параграфот како „Децата не може да чекаат!“. Така е избрана реченица во одречна форма со временска ограниченост за да се пренесе чувство дека треба да се направи правилната работа побрзо и да се допре до стравот од загуба. Заклучокот ќе биде со импликацијата ако не се дејствува, тогаш ќе се изгуби ... Но притоа да се дадат добри објаснувања со докази за да не може читателот да мисли дека тоа е од мува – слон аргумент зашто без докази тврдиме дека одредена мала постапка ќе доведе до катастрофални последици.  

Од претходната техника може да произлезе друга техника за решавање проблем – социјален принцип на докажување со која посакуваме други луѓе, прво читателите да го следат решението или посакуваното однесување. На читателите треба да им се објасни одреденото однесување, да се прави нешто колку е добро за средината, да им се воочи која е придобивката за сите. Да се напише и спротивното, да не се прави нешто кое е штетно за околината, а со тоа и губење на нивната придобивка со што им се создава непријатност. Исто така во објаснувањето да се дадат позитивните резултатите од однесувањето и дека тоа го прават повеќе луѓе. На овој начин ќе се покаже социјалниот принцип на докажување - „го прави тоа како другите“ и ќе се мотивираат читателите и други да го следат решението или однесување. Уште поголемо влијание ќе има ако се дадат препораки, мислења од луѓе кои го применуваат однесувањето и кои се слични на читателите, на оние кои ние сакаме да го следат пожелното однесување.  

Во завршниот дел на есејот - заклучниот дел, да не се даваат статистики или пораки со негативни резултати од однесувањето на луѓето. Зашто луѓето имаат тенденција да ги следат најпопуларните норми на однесување, иако се негативни, според принципот на социјално докажување. Подобро ќе биде да се фокусира на кој тип однесување би требало или не би требало да се практикува и да се изнајдат информации од аргументите каде поголемиот дел од граѓаните го прават пожелното однесување и да се пофалат, охрабрат за тоа и да се покаже дека не се одобрува непожелното однесување.   

Во следниот број треба да се разгледа дали да има надополнување со упатството за пишување на заклучоците. Тоа ќе зависи од вас, читателите, ако го побарате тоа преку коментари каде што ќе биде објавена статијата од Рома Индекс во социјалните мрежи и напишете како ви помага статијата, што уште да се допише на оваа тема и да поставите прашања кои тимот на Рома Индекс ќе ги проследи до мене. Јас се потрудив да ви го напишам сето ова и истото ќе го направам за наредната статија ако Рома Индекс увиде дека има потреба преку вашите коментари. Надополнувањето би го продолжил за логичкото размислување и уште техники за убедување како дел од заклучоците.   

 

Симнете ја статијата во PDF формат

 

*(Авторот има деветгодишно искуство како професор по македонски јазик во основно училиште „Браќа Рамиз-Хамид“ и е член на Националниот селекционен одбор на РЕФ во Македонија каде се прегледуваат есеите на студентите за стипендија)

КАЛЕНДАР НА АКТИВНОСТИ

 

А К Т И В Н О С Т И

ПЕРИОД

1.

ПРОМОЦИЈА И ПОТПИШУВАЊЕ НА ДОГОВОРИ СО КОРИСНИЦИТЕ НА СТИПЕНДИЈА – СТУДЕНТИ И СРЕДНОШКОЛЦИ

Јануари

2.

МЕНТОРСТВО ОД УНИВЕРЗИТЕТСКИ ПРОФЕСОРИ ДОКАЖАНИ ВО СВОЈАТА ОБЛАСТ

10 Ментори, за студенти на прва година запишани во приватните или државните универзитети во Република Северна Македонија

Февруари – Јуни

3.

ТУТОРСТВО ОД ПРОФЕСОРИ, АСИСТЕНТИ, КОЛЕГИ И ВРСНИЦИ УСПЕШНИ ВО ПРЕДМЕТНАТА ОБЛАСТ

 30 студенти од сите студиски години запишани во приватните или државните универзитети во Република Северна Македонија, заради полесно совладување на материјата во предметната област.

Јануари - Август

4.

РАБОТНИ ПРАКСИ ЗА СТУДЕНТИ И СРЕДНОШКОЛЦИ

Број : 20 Студенти

20 Средношколци

20 Ментори за средношколците при извршување на работната пракса

Период : 3 Месеци

Работни пракси во институции, НВО, приватни фирми и компании

Јануари - Август

5.

БИБЛИОТЕКА НА РОМАВЕРЗИТАС

Студенти и корисници на Ромаверзитас. Набавка на нови книги потребни за користење од страна на студентите на Ромаверзитас

Јануари - Август

6.

МЕСЕЧНИ СОСТАНОЦИ СО СТУДЕНТИТЕ НА РОМАВЕРЗИТАС И КВАРТАЛНИ СОСТАНОЦИ СО СТУДЕНТИ И СРЕДНОШКОЛЦИ КОРИСНИЦИ НА СТИПЕНДИЈА

Јануари - Август

7.

НАДОГРАДБА НА ПЛАТФОРМА Еромаверзитас И МОБИЛНА АПЛИКАЦИЈА ЗА РЕГИСТРИРАЊЕ НА СИТЕ СТУДЕНТИ И КОРИСНИЦИ НА РОМАВЕРЗИТАС

Јануари - Август

8.

ПОДРШКА ЗА ОРГАНИЗИРАЊЕ ,ФОРМИРАЊЕ И ФУНКЦИОНИРАЊЕ НА УНИЈА НА МЛАДИ НА РОМАВЕРЗИТАС

Дебати, номинација и наградување на најдобрите студенти на генерацијата, Подршка на СИП (студентски иницијативи, кампањи), регистрирање во платформата ЕРомаверзитас и користење на мобилна апликација еРомаверзитас.

Јануари – Август

9.

ЗАБАВА, ПИКНИК, ТЕАТАР, ФИЛМСКА ВЕЧЕР И ДРУГИ ИНИЦИЈАТИВИ

Јануари – Август

10.

РОМА ИНДЕКС

Број на вклучени лица: 5 лица и еден ментор

Јануари - Август

11.

ОДБЕЛЕЖУВАЊЕ НА ВАЖНИ ДАТУМИ ЗА РОМСКИОТ НАРОД

Јануари - Август

12.

КУРС ЗА КОМПЈУТЕРИ

Број : 7 студенти на Ромаверзитас и

10 матуранти

Јануари - Август

13.

ПОДГОТОВКА НА БИЗНИС ПЛАНОВИ ЗА МАТУРАНТИ

Јуни – август

14.

ЗИМСКА БИЗНИС ШКОЛА ЗА СТУДЕНТИ ЗА ГРАДЕЊЕ КАПАЦИТЕТИ ЗА НАСТАП НА ПАЗАРОТ НА ТРУД

Број : 20 Студенти,

Локација: надвор од Скопје, 4 ноќевања

Февруари

15.

ЗИМСКА ШКОЛА ЗА СРЕДНОШКОЛЦИ РОМИ НА ТЕМА :

- ИДЕНТИТЕТ, ВЛАДЕЊЕ НА ПРАВО, ПОЛИТИЧКА КУЛТУРА И ДЕМОКРАТИЈА И

- ГРАДЕЊЕ НА КАПАЦИТЕТИ ЗА ЗГОЛЕМУВАЊЕ НА ВРАБОТЛИВОСТА И НАСТАП НА ПАЗАРОТ НА ТРУД НА СРЕДНОШКОЛЦИ РОМИ

Број : 40 Средношколци,

Локација: надвор од Скопје

Февруари

16.

ДВОДНЕВНА РАБОТИЛНИЦА НА ТЕМА: АКТИВИЗАМ И УЧЕСТВОТО НА ОБРАЗОВАНИ РОМИ ВО ЈАВНИТЕ ПОЛИТИКИ 

Број : 20  учесници

 

Локација:  надвор од Скопје

Февруари 

17.

СЕМИНАР НА ТЕМА: АКАДЕМСКИ ТЕХНИКИ И АКАДЕМСКО ПИШУВАЊЕ

 - Управување со време и Приоритизација,

- Кооперативно учење и делегирање, Истражување Анализа

- Академско пишување и критично размислување

Број : 45 Студенти,

Локација: надвор од Скопје

Април

18.

ПРОФЕСИОНАЛНА ОРИЕНТАЦИЈА И КАРИЕРНО СОВЕТУВАЊЕ И ПЛАНИРАЊЕ

Број : 25 средношколци

Локација: Ромаверзитас

Мај

19.

ДВОДНЕВНА РАБОТИЛНИЦА НА ТЕМА: ПИШУВАЊЕ НА ЈАВЕН ДОКУМЕНТ И МЕНТОРСТВО ЗА ПОДГОТОВКА НА POLICY BRIEF 

Број : 17 учесници, 

 

Локација:  надвор од Скопје

Мај

20.

ИНФОРМАТИВНИ И МОТИВАЦИСКИ СРЕДБИ СО МАТУРАНТИ

Мај – Август

21.

ТУТОРСТВО ЗА МАТУРАНТИ И ПОДГОТОВКА ЗА ПОЛАГАЊЕ НА ИСПИТИ

за наставните предмети по математика, јазик, странски јазик и друг стручен предмет

Мај - Јуни

22.

ВРСНИЧКО МЕНТОРСТВО ЗА СРЕДНОШКОЛЦИ

Ангажирање на 10 ментори Роми, алумни на РВ за период од 2 месеци

Опфатени 20 средношколци

Април - Мај

23.

 РЕГИОНАЛНА ЛЕТНА ШКОЛА ЗА СТУДЕНТИ НА ТЕМА ПРОФЕСИОНАЛЕН РАЗВОЈ И СТЕКНУВАЊЕ НА ВЕШТИНИ ЗА ВМРЕЖУВАЊЕ И НАСТАП НА ПАЗАРОТ НА ТРУД

Број: 45 учесници,

Локација: надвор од Скопје

Јули - Август

24.

ЛЕТНА ШКОЛА ЗА СРЕДНОШКОЛЦИ ЗА ПРОФЕСИОНАЛЕН РАЗВОЈ И СТЕКНУВАЊЕ НА ВЕШТИНИ

Број: 27 учесници,

Локација: надвор од Скопје

Јули - Август

Донатори

Соработници

Видео